Paradajz – Način gajenja

1-Proizvodnja u zaštićenom prostoru

Najveći deo robne proizvodnje ploda paradajza obavlja se u raznim oblicima zaštićenog prostora, sa i bez dopunskog zagrevanja. Zastupljeni su sledeći tipovi proizvodnje:

• Rana zimsko-prolećna,
• Rana prolećna i
• Kasna

Gajenje paradajza za svežu potrošnju u najvećem obimu (95%) se obavlja preko proizvodnje rasada, dok se industrijski paradajz najčešće proizvodi direktnom setvom semena.

 

Dinamika berbe u zavisnosti od načina gajenja paradajza 

 

Tipovi zaštićenih prostora : A – niski tunel; B – visoki tunel; C – jednobrodni plastenik; D – jednobrodni staklenik; E – višebrodni plastenik; F – višebrodni staklenik; G – višebrodni staklenik (Venlo tip)

 

 

Svetlost i temperatura su osnovni limitirajući faktori za celosezonsko gajenje biljaka u našim klimatskim uslovima. Tip i kvalitet pokrivke zaštićenog prostora ima direktan uticaj na oba ova faktora.

Viši i veći objekti zaštićenog prostora, sa većom kubikažom vazduha, omogućavaju stvaranje boljih uslova za gajenje biljaka, a samim tim utiču na smanjenje pojave bolesti i štetočina.

Staklenički objekti za gajenje paradajza pre 30 godina imali su visinu od zemljišta do oluka 2,5m, dok su danas savremeni objekti visine i preko 6m.

 

 

Zaštićeni prostor

Omogućava kontrolu klimatskih faktora i životnih uslova za gajene biljke tj. doprinosi smanjenju bolesti i štetočina, a samim tim i proizvodnju kvalitetnijeg proizvoda. Materijal za pokrivanje zaštićenih prostora može se svrstati u četiri grupe:

1) Staklo; 2) Plastične ploče; 3) Plastične folije; 4) Zaštitne tkanine

 

1)    Staklo

Prednosti: Visoka propusnost Sunčevog spektra (400-700nm) koji je potreban biljkama za vršenje fotosinteze, mali gubici toplote tokom noći, niska transmisija UV zraka, trajnost, niski troškovi održavanja.

Mane: Visoka početna investicija.

2)    Plastične ploče

Prave se od tri vrste materijala i to od polikarbonata, akrila, fiberglasa. U odnosu na foliju bolji su izolatori, trajnije su, imaju dobru PAR transmisiju i nisku UV transmisiju.

3)    Plastične folije

Najviše se upotrebljavaju i imaju najnižu cenu koštanja. Proizvode se od različitog materijala: polietilena (PE), etil vinil acetata (EVA), polivinil hlorida (PVC).

Aditivi u foliji određuju: njenu trajnost, PAR i UV transmisiju, sposobnost gubitka toplote, anti kapajući efekat, selektivnu transmisiju svetlosti određene talasne dužine, redukciju količine čestica prašine koja se zadršava na foliji.

Tipovi aditiva:

1. UV (290-400nm) absorber i stabilizator povećava trajnost folije, smanjuje direktna oštećenja (ožegotine), utiče na kontrolu pojedinih uzročnika
2. IR (700-2500nm) absorber redukuje dugotalasno zračenje i smanjuje gubitke
3. LWR (2500-40000nm) absorberi redukuju gubitak toplote materijala, opreme i same biljke u plasteniku putem
4. Aditivi za propusnost i difuziju svetlosti koji omogućavaju da se svetlost ravnomerno distribuira unutar objekta i dopre do najnižih delova biljaka, sprečava pojavu ožegotina i obezbeđuje umereni efekat hlađenja.
5. Aditivi koji smanjuju površinski napon vode te ne dolazi do njene kondezacije već se voda lagano u tankom sloju sliva ka krajevima folije (AC-anti condensate).
6. Antistatični aditivi smanjuju zadržavanje prašine na samoj foliji (AD – anti dust).

Osim toga različitim bojama (pigmentacijom) mogu se menjati proporcije transmisije određenih talasnih dužina, odbijati ili privlačiti insekti. Kombinacijom više slojeva različitih osobina povećava se trajnost i proširuje se spektar delovanja (višeslojne folije). Postoje i folije za posebne namene u poljoprivredi kao što su folije za dezinfekciju zemljišta, za refleksiju svetlosti u plastenicima, malč folije, folije za silažu, folije za pokrivanje pomoćnih objekata, folije za geomembrane itd.

 

   Efekat termičke folije (IR)

  Efekat antikapajuće (AC) folije

Osnovne karakteristike folije

Specifična težina (ST) je odličan pokazatelj kvaliteta folije. PE folije imaju specifičnu masu 0,92g/cm³. Aditivi i stabilizatori povećavaju specifičnu masu folije (sa UV aditivom oko 0,93g/cm³).

Debljina folije (DF). Šire folije od 10m treba da su deblje od 0,12mm (120 mikrona). Na tunelima i plastenicima koriste se folije od 80 do 200 mikrona. Folije za niske tunele mogu biti vrlo tanke (do 25 mikrona). Malč folije za nastiranje zemljišta najčešće su debljine od 10 do 30 mikrona (ređe do 50).

Dimenzije folije. Prilagođene su postojećim objektima i proizvođači ih mogu uraditi i po narudžbini.

Izračunavanje težine folije:

Težina Folije = Širina folije (m) x Dužina folije (m) x DF (mm) x ST (g/cm3)

Odabirom odgovarajuće polietilenske (PE) pokrivke za zaštićeni prostor doprinosimo redukciji pesticida u njima.

 

4)    Zaštitne tkanine

Ima više različitih materijala u ovoj kategoriji koji doprinose raznovrsnoj zaštiti useva. Najčešće su u upotrebi mreže za senčenje, materijali za kontrolu toplote i svetlosti, anti insekt mreže.

 

izvor: Institut za primenu nauke u poljoprivredi, Beograd